Nâng cao chất lượng công tác phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên

Phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong công tác xây dựng Đảng nói chung và phát triển đảng viên nói riêng. Một mặt, phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên nhằm lựa chọn, bồi dưỡng tạo nguồn, kết nạp vào Đảng những quần chúng ưu tú là học sinh, sinh viên; qua đó, tăng cường số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới; mặt khác, góp phần giáo dục lý tưởng cách mạng, phẩm chất đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ, phù hợp với yêu cầu của Đảng và xu thế vận động của xã hội trong giai đoạn hiện nay. Như vậy, phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên không chỉ là vấn đề xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn trong công tác xây dựng Đảng, mà còn là một quy luật mang tính tất yếu khách quan của sự nghiệp cách mạng.

Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên

Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta luôn quan tâm chăm lo bồi dưỡng, đào tạo thế hệ trẻ; chú trọng phát hiện, bồi dưỡng kết nạp vào Đảng học sinh, sinh viên ưu tú. Trong Di chúc, Người viết: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”⁽¹⁾. Học sinh, sinh viên, thế hệ trẻ là rường cột của đất nước, có vai trò to lớn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Thấm nhuần tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, việc phát hiện, bồi dưỡng kết nạp vào Đảng thanh niên, học sinh, sinh viên ưu tú luôn là chủ trương quan trọng xuyên suốt các nhiệm kỳ Đại hội Đảng và được đề cập trong nhiều văn bản của Đảng. Chỉ thị số 34-CT/TW, ngày 30-5-1998, của Bộ Chính trị, “Về tăng cường công tác chính trị tư tưởng; củng cố tổ chức đảng, đoàn thể quần chúng và công tác phát triển đảng viên trong các trường học”, đề ra 4 nhóm nhiệm vụ; trong đó, nhấn mạnh nhiệm vụ “Tích cực tạo nguồn, làm tốt công tác phát triển đảng viên trong cán bộ, giáo viên, học sinh, sinh viên, nhất là ở cơ sở hiện còn ít hoặc chưa có đảng viên”. Chỉ thị số 44-CT/TW, ngày 12-10-2004, của Ban Bí thư, “Về kết nạp đảng viên lớp Hồ Chí Minh nhân dịp kỷ niệm 115 năm Ngày sinh của Người”, nêu rõ: “Chú ý kết nạp vào Đảng những người ưu tú là đoàn viên Đoàn Thanh niên Cộng sản  Hồ Chí Minh, công nhân, nông dân, trí thức, học sinh, sinh viên, lực lượng vũ trang, phụ nữ, dân tộc thiểu số, người lao động trong các thành phần kinh tế”. Nghị quyết số 25-NQ/TW, ngày 25-7-2008, của Ban Chấp hành Trung ương khóa X, “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, đề ra mục tiêu: “Đẩy mạnh công tác phát triển đảng viên từ đoàn viên, phấn đấu đạt tỉ lệ ít nhất 70% đảng viên mới được kết nạp từ đoàn viên”. Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4-11-2013, của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI, “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”, cũng đã đề ra nhiệm vụ “Coi trọng công tác phát triển đảng, công tác chính trị, tư tưởng trong các trường học”. Ngày 21-1-2019, Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XII ban hành Chỉ thị số 28-CT/TW “Về nâng cao chất lượng kết nạp đảng viên và rà soát, sàng lọc, đưa những đảng viên không còn đủ tư cách ra khỏi Đảng”. Chỉ thị số 28-CT/TW yêu cầu, các cấp ủy, chi bộ thường xuyên lãnh đạo các tổ chức đoàn thể chính trị – xã hội; qua đó, phát hiện nhân tố tích cực, nhất là đoàn viên thanh niên, công nhân, người lao động có thành tích, gương mẫu trong phong trào, có uy tín trong nhân dân để có kế hoạch bồi dưỡng, tạo điều kiện cho họ phấn đấu trở thành đảng viên. Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định chủ trương: “Nâng cao chất lượng kết nạp đảng viên, chú trọng phát hiện, bồi dưỡng kết nạp vào Đảng những đoàn viên ưu tú, trưởng thành trong lao động, học tập, trong lực lượng vũ trang”⁽²⁾. Đặc biệt, tại Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW, ngày 16-6-2022, “Về tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên trong giai đoạn mới”; trong đó, nhấn mạnh yêu cầu coi trọng chất lượng phát triển đảng viên, quan tâm phát triển đảng viên trong đoàn viên thanh niên và đoàn viên công đoàn, hội viên ưu tú, quần chúng tiêu biểu…

Có thể thấy, điểm chung nổi bật trong các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư là: 1- Qua mỗi nhiệm kỳ Đại hội, Đảng ta có nhận thức ngày càng rõ, sâu sắc hơn về vị trí, vai trò của công tác phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên, thanh niên và đưa ra những con số, chỉ tiêu cụ thể để cấp ủy, tổ chức đảng tổ chức thực hiện; 2- Đảng đặt ra tiêu chí ngày càng cao, toàn diện đối với quần chúng ưu tú, học sinh, sinh viên để có thể được đứng vào hàng ngũ của Đảng; trong đó, đặc biệt nhấn mạnh tiêu chí về tư tưởng, chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn và uy tín trong cộng đồng; 3- Các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Trung ương mang tính định hướng chỉ đạo quan trọng, tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác phát triển đảng nói chung, công tác phát triển đảng trong học sinh, sinh viên nói riêng.

Thực trạng công tác phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên

Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, các cấp ủy đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên; nhờ đó, công tác này đạt được kết quả tích cực. Tính từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng đến nay, đã kết nạp 21.326 đảng viên là học sinh, sinh viên, chiếm 7,4% tổng số đảng viên mới của toàn Đảng; cụ thể: Khu vực miền Bắc là 8.620 đảng viên (chiếm 40,4%); miền Trung – Tây Nguyên là 7.292 đảng viên (chiếm 34,2%); miền Nam là 5.414 đảng viên (chiếm 25,4%). Trong tổng số 21.326 học sinh, sinh viên được kết nạp vào Đảng, số lượng đảng viên là học sinh giỏi cấp tỉnh, quốc gia, quốc tế là 700; số lượng đảng viên có thành tích cao trong học tập, nghiên cứu khoa học là 7.101. Số lượng và chất lượng đảng viên mới tăng liên tục qua các năm; cơ cấu đảng viên mới trong học sinh, sinh viên có chuyển biến tích cực, tỷ lệ đảng viên nữ, trẻ, đồng bào dân tộc thiểu số, có thành tích xuất sắc và là cán bộ đoàn tăng lên. Hầu hết đảng viên mới là học sinh, sinh viên có bản lĩnh chính trị, chấp hành nghiêm chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, có phẩm chất đạo đức tốt; nêu cao tinh thần trách nhiệm, gương mẫu trong học tập và rèn luyện; tích cực tham gia các hoạt động tại trường học và ở khu dân cư.

Nhìn chung, công tác phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên những năm gần đây được cấp ủy quan tâm, chú trọng. Từ nhận thức sâu sắc về vai trò của  công tác phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên, cấp ủy chủ động rà soát, đánh giá, phân tích chất lượng quần chúng và xây dựng kế hoạch tạo nguồn phát triển đảng viên trong các trường học trên địa bàn. Nhiều tỉnh ủy, thành ủy chủ động ban hành văn bản nhằm cụ thể hóa các quy định của Trung ương; tổ chức hội thảo, hội nghị chuyên đề về phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên; chú trọng củng cố, kiện toàn, nâng cao chất lượng hoạt động của chi bộ, nhất là chi bộ sinh viên; chăm lo tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức đoàn, hội hoạt động, tích cực phát hiện, bồi dưỡng đoàn viên, hội viên ưu tú giới thiệu cho Đảng; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kịp thời chỉ đạo chấn chỉnh, khắc phục hạn chế, từng bước nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ phát triển đảng viên trong trường trung học phổ thông, đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội phát huy tốt vai trò, trách nhiệm trong công tác phát triển đảng viên. Qua các hoạt động đoàn, hội, phong trào thi đua học tập, nhiều nhân tố tích cực là đoàn viên trong học sinh, sinh viên, trí thức trẻ có thành tích nổi bật được phát hiện và giới thiệu cho tổ chức đảng bồi dưỡng, kết nạp vào Đảng.

Bên cạnh kết quả đạt được, một số cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu chưa dành sự quan tâm đúng mức trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo để làm tốt công tác bồi dưỡng quần chúng ưu tú, tạo nguồn kết nạp đảng viên trong học sinh, sinh viên. Một số địa phương, cơ quan, đơn vị chưa kịp thời rà soát nguồn quần chúng ưu tú có đủ tiêu chuẩn, điều kiện để bồi dưỡng xem xét kết nạp vào Đảng. Số lượng đảng viên mới là học sinh, sinh viên hằng năm kết nạp còn ít, chưa tương xứng với nguồn lực tiềm năng hiện có ở trường học, nhất là trường cao đẳng, đại học. Cũng phải thẳng thắn thừa nhận rằng, một bộ phận học sinh, sinh viên trong trường học có nhận thức chính trị còn hạn chế, chưa giác ngộ mục tiêu, lý tưởng, động cơ phấn đấu vào Đảng. Hiệu quả hoạt động của một số tổ chức đảng trong trường học chưa cao; vai trò lãnh đạo, chỉ đạo đối với các tổ chức chính trị – xã hội còn hạn chế; hình thức và nội dung sinh hoạt ở một số chi bộ còn sơ sài, qua loa, chiếu lệ, lúng túng, chất lượng thấp. Một số chi bộ trường trung học phổ thông nhiều năm liền chưa kết nạp được đảng viên là học sinh; việc phân công đảng viên giúp đỡ phát hiện quần chúng ưu tú vào Đảng, thực hiện thủ tục kết nạp đảng viên đối với học sinh trong các trường trung học phổ thông còn nhiều bất cập; việc thẩm tra, xác minh lý lịch gặp khó khăn về thời gian, kinh phí; việc lập hồ sơ đề nghị kết nạp đảng viên còn có sai sót.

Từ những hạn chế trên, có thể rút ra một số vấn đề cần quan tâm để tổ chức thực hiện hiệu quả công tác phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên thời gian tới, cụ thể là:

Một là, nguồn quần chúng để xem xét kết nạp vào Đảng trong các trường trung học phổ thông mặc dù có số lượng đông, nhưng số có đủ điều kiện, tiêu chuẩn chiếm tỷ lệ thấp, do sự ràng buộc “cứng” về độ tuổi xét kết nạp vào Đảng. Theo quy định “tại thời điểm chi bộ xét kết nạp, người vào Đảng phải đủ 18 tuổi… (tính theo tháng)”⁽³⁾, thực tế nhiều học sinh xuất sắc nổi bật trong học tập và rèn luyện, tham gia phong trào đã được học lớp bồi dưỡng về Đảng, nhưng chưa đủ 18 tuổi để xem xét kết nạp.

Hai là, tính liên tục trong quá trình xem xét kết nạp vào Đảng đối với học sinh, sinh viên còn nhiều bất cập. Do cần có thời gian theo dõi, bồi dưỡng, nên việc công nhận cảm tình Đảng và tiến hành thủ tục kết nạp vào Đảng của sinh viên thường được thực hiện vào 2 năm cuối, khi sinh viên các trường đại học, cao đẳng có đủ “độ chín” để các tổ chức đoàn thể, cấp ủy đánh giá và đưa vào nguồn phát triển đảng viên. Vì vậy, trong nhiều trường hợp, sau khi hoàn tất hồ sơ, thủ tục kết nạp, sinh viên đã tốt nghiệp và ra trường, không kịp thời gian để được xem xét, quyết định kết nạp tại trường. Trong quá trình chuyển hồ sơ đảng về địa phương hoặc tổ chức đảng ở cơ sở giáo dục bậc cao hơn để tiếp tục theo dõi, nhiều sinh viên gặp vướng mắc trong khâu tiếp nhận; vì thế, làm ảnh hưởng đến tâm lý cũng như động lực phấn đấu của quần chúng.

Ba là, hạn chế về trình độ nhận thức chính trị của học sinh, sinh viên. Mặc dù được bồi dưỡng, giáo dục lý tưởng chính trị, nhưng do tuổi đời còn quá trẻ, nên nhiều học sinh phổ thông chưa có nhận thức thật đầy đủ, sâu sắc về Đảng. Một số học sinh được công nhận cảm tình Đảng, được xem xét kết nạp hoặc kết nạp vào Đảng ở trường trung học phổ thông, sau khi chuyển sinh hoạt về các trường đại học, cao đẳng lại có kết quả học tập không cao, chưa thực sự tiêu biểu, xuất sắc trong rèn luyện, dẫn đến quá trình phấn đấu không liên tục, nên không đủ điều kiện để xem xét kết nạp vào Đảng hoặc công nhận đảng viên chính thức.

Bốn là, vướng mắc trong tiêu chuẩn xét kết nạp vào Đảng đối với học sinh, sinh viên. Hiện nay, theo Quy chế đào tạo trình độ đại học, đa số sinh viên được đào tạo theo tín chỉ và chủ yếu tập trung cho việc học tập nên ít có thời gian tham gia hoạt động phong trào, đoàn thể; từ đó, dẫn đến khó khăn trong việc phát hiện nhân tố tích cực, tiêu biểu để tạo nguồn phát triển đảng viên. Một số trường có quy định cụ thể về tiêu chuẩn kết nạp đảng viên; tuy nhiên, nhiều sinh viên có học lực tốt, nhưng chưa đạt yêu cầu về kết quả rèn luyện, tham gia công tác đoàn, hội hoặc ngược lại, nên chưa được giới thiệu học cảm tình Đảng và xem xét kết nạp vào Đảng.

Năm là, việc phân công đảng viên chính thức theo dõi, giúp đỡ đối tượng cảm tình Đảng của một số chi bộ tại trường học gặp nhiều khó khăn, chưa đáp ứng được yêu cầu. Đảng viên được phân công theo dõi, giúp đỡ quần chúng chưa thể hiện hết vai trò, trách nhiệm; năng lực, sự am hiểu về công tác đảng còn hạn chế; một số đồng chí còn ngại tiếp xúc để nắm bắt tâm tư, định hướng, giúp đỡ quần chúng.

Sáu là, về tư cách đảng viên. Nhiều đảng viên là sinh viên sau khi tốt nghiệp ra trường chưa có việc làm ổn định, không có nơi sinh hoạt đảng nên bỏ sinh hoạt đảng, vi phạm quy định của Đảng dẫn đến bị kỷ luật, xóa tên trong danh sách đảng viên. Bên cạnh đó, mặt trái của kinh tế thị trường đã ảnh hưởng không nhỏ đến một bộ phận sinh viên, tác động đến vấn đề thu nhập, việc làm của sinh viên, nên có một bộ phận sinh viên còn thờ ơ với chính trị, không muốn phấn đấu vào Đảng, hoặc phấn đấu vào Đảng vì những động cơ thiếu trong sáng.

Một số giải pháp trọng tâm nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng công tác phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên

Hiện nay, đội ngũ học sinh, sinh viên là nguồn lực dồi dào cho công tác phát triển đảng viên. Trong thời gian tới, để khai thác tối đa nguồn lực này, cấp ủy, cơ quan, đơn vị cần bám sát chủ trương, định hướng của Đảng về phát triển đảng viên trong học sinh, sinh viên và tập trung thực hiện đồng bộ, hiệu quả một số nhiệm vụ, giải pháp sau:

Thứ nhất, cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là người đứng đầu phải nêu cao trách nhiệm, tập trung củng cố, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, nhất là tổ chức đảng trong trường học. Cấp ủy, tổ chức đảng, lãnh đạo nhà trường, tổ chức đoàn thanh niên phải nhận thức đầy đủ, sâu sắc về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác phát triển đảng viên; thường xuyên quan tâm công tác giáo dục, phát hiện, tạo nguồn phát triển đảng viên đối với học sinh, sinh viên ưu tú có nguyện vọng phấn đấu vào Đảng, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, nhằm bổ sung nguồn nhân lực trẻ cho Đảng, cho hệ thống chính trị các cấp cả trước mắt và lâu dài.

Thứ hai, từng bước nâng cao chất lượng công tác kết nạp đảng viên trong học sinh, sinh viên. Cấp ủy các cấp, nhất là cấp ủy cơ sở, cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo việc khảo sát, đánh giá, phân tích chất lượng quần chúng ưu tú là học sinh, sinh viên để xây dựng kế hoạch tạo nguồn kết nạp đảng viên của cả nhiệm kỳ và hằng năm. Tạo môi trường thuận lợi để học sinh, sinh viên học tập, giác ngộ lý tưởng, hình thành động cơ trong sáng, tích cực rèn luyện, phấn đấu vào Đảng. Tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, rèn luyện đạo đức cách mạng cho học sinh, sinh viên; phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu, ý thức chấp hành pháp luật nhằm nâng cao nhận thức, vai trò, trách nhiệm của mỗi học sinh, sinh viên trong nghiên cứu, học tập, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Phân công đảng viên chính thức theo dõi, giúp đỡ, cử đi học lớp bồi dưỡng nhận thức về Đảng. Tập trung thực hiện, đẩy nhanh tiến độ, thời gian xác minh, thẩm tra, kết luận hồ sơ đề nghị kết nạp đảng viên.

Thứ ba, sửa đổi, bổ sung khung nội dung, chương trình bồi dưỡng đối tượng kết nạp vào Đảng và bồi dưỡng đảng viên mới cho học sinh, sinh viên theo hướng giảm tải nội dung, tập trung vào những vấn đề cơ bản nhất về Đảng, tiêu chuẩn, điều kiện xét kết nạp, nhiệm vụ của đảng viên, tính tiên phong gương mẫu, những điều đảng viên không được làm, nhất là xác định đúng đắn động cơ của người xin vào Đảng. Tăng cường tổ chức tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ công tác đảng cho bí thư, phó bí thư, cấp ủy các tổ chức đảng của trường học; kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho tổ chức đảng cấp dưới trong công tác tạo nguồn, phát hiện nguồn và công tác kết nạp đảng viên bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, nguyên tắc, quy trình, hồ sơ, thủ tục theo quy định.

Thứ tư, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội trong việc tuyên truyền, vận động, tham gia xây dựng tổ chức cơ sở đảng và đội ngũ đảng viên. Đặc biệt, tập trung củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong trường học nhằm tạo nguồn, giới thiệu đoàn viên ưu tú cho Đảng. Hằng năm, chi bộ có kế hoạch chỉ đạo tổ chức đoàn thanh niên giới thiệu học sinh, sinh viên là đoàn viên ưu tú để chi bộ có kế hoạch bồi dưỡng, tạo nguồn phát triển đảng.