Nêu cao tinh thần trách nhiệm, thực hiện nghiêm Quy định về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới

Đạo đức cách mạng là gốc, là phẩm chất nền tảng của cán bộ, đảng viên. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”(1); “không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”(2). Quán triệt tinh thần đó, Quy định số 144-QĐ/TW, ngày 9-5-2024, của Bộ Chính trị, về “Chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới” ra đời có ý nghĩa sâu sắc, góp phần phát huy sức mạnh nội sinh của Đảng và cả hệ thống chính trị trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

1- Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng công tác xây dựng Đảng về đạo đức. Người nhấn mạnh: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư”(3).

Để Đảng xứng đáng là lực lượng lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Đảng phải thường xuyên xây dựng, chỉnh đốn, đổi mới, làm cho Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Chỉ khi cán bộ, đảng viên nhận thức sâu sắc và thấm nhuần, rèn luyện các chuẩn mực đạo đức cách mạng mới tạo nên sự thống nhất cao, sức mạnh lớn của toàn Đảng, đẩy lùi những nhận thức sai trái, không đúng đắn, “lệch chuẩn” ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của Đảng, phát huy tinh thần phụng sự, cống hiến vì sự phát triển của đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân, vì sự tiến bộ của nhân loại.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cảnh báo: “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”(4). Vì vậy, Đảng ta phải thường xuyên xây dựng và chỉnh đốn; cán bộ, đảng viên phải thường xuyên rèn luyện, tu dưỡng đạo đức cách mạng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Đạo đức cách mạng của người đảng viên là bất kỳ khó khăn đến mức nào cũng kiên quyết làm đúng chính sách và nghị quyết của Đảng, làm gương mẫu cho quần chúng. Mọi đảng viên phải nâng cao tinh thần trách nhiệm trước nhân dân, trước Đảng; phải ngăn ngừa và kiên quyết chống lại chủ nghĩa cá nhân”(5). Dù “bất kỳ ở cương vị nào, bất kỳ làm công việc gì, đều không sợ khó, không sợ khổ, đều một lòng một dạ phục vụ lợi ích chung của giai cấp, của nhân dân, đều nhằm mục đích xây dựng chủ nghĩa xã hội”(6).

Trong tác phẩm Đường Cách mệnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu 23 điểm thuộc “tư cách một người cách mệnh”, trong đó chủ yếu là các tiêu chuẩn về đạo đức, thể hiện chủ yếu trong ba mối quan hệ: với mình, với người và với công việc.

Xuyên suốt tư tưởng Hồ Chí Minh về chuẩn mực đạo đức cách mạng, thang giá trị cao nhất chính là trung với nước, hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng. “Nói tóm tắt, thì đạo đức cách mạng là: Quyết tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng. Đó là điều chủ chốt nhất. Ra sức làm việc cho Đảng, giữ vững kỷ luật của Đảng, thực hiện tốt đường lối, chính sách của Đảng. Đặt lợi ích của Đảng và của nhân dân lao động lên trên, lên trước lợi ích riêng của cá nhân mình. Hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Vì Đảng, vì dân mà đấu tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc”(8).

Cán bộ, đảng viên phải noi gương các thế hệ tiền bối, xác định: “Người cộng sản chúng ta không được phút nào quên lý tưởng cao cả của mình là: Suốt đời làm cách mạng phấn đấu cho Tổ quốc hoàn toàn độc lập, làm cho chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản thắng lợi hoàn toàn trên Tổ quốc ta và trên thế giới. Một ngày nào mà… nhân dân ta chưa được sung sướng, yên vui thì tất cả chúng ta vẫn phải đem hết tinh thần và nghị lực mà phấn đấu, hy sinh cho sự nghiệp cách mạng hoàn toàn thắng lợi”(8). Phải có ý thức “gương mẫu trong mọi công việc, liên hệ chặt chẽ với quần chúng, nội bộ thật sự đoàn kết; chấp hành tốt đường lối, chính sách của Đảng, lãnh đạo tốt sản xuất và chiến đấu; một lòng một dạ phục vụ nhân dân, thiết thực chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân”(9).

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng huấn thị: “Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”(10). Cần nhận thức sâu sắc, “muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”, “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu ba nguyên tắc xây dựng nền đạo đức mới, đạo đức cách mạng trong xã hội và chính Người là một tấm gương đạo đức sáng ngời, suốt đời không ngừng rèn luyện, tu dưỡng, cống hiến cho Tổ quốc, phục vụ nhân dân:

Một là, nói đi đôi với làm, nêu gương về đạo đức. Nói đi đôi với làm trước hết là sự nêu gương tốt. Phương pháp nêu gương đạo đức cách mạng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong mọi công tác của Đảng. Sự làm gương của thế hệ đi trước với thế hệ đi sau, của lãnh đạo với nhân viên là rất quan trọng. Người làm cha mẹ nêu gương cho con, anh chị làm gương cho em, ông bà làm gương cho con cháu, lãnh đạo làm gương cho cán bộ, nhân viên… Đảng viên phải làm gương trước quần chúng. “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”(11).

Thứ hai, xây đi đôi với chống. Xây dựng đạo đức cách mạng phải gắn chặt với chống chủ nghĩa cá nhân. Cùng với việc xây dựng đạo đức mới, bồi dưỡng phẩm chất tốt đẹp, nhất thiết phải chống biểu hiện phi đạo đức, sai trái, xấu xa, chống “chủ nghĩa cá nhân”. Xây đi đôi với chống là muốn xây phải chống, chống nhằm mục đích xây. Xây dựng đạo đức mới trước hết phải tiến hành bằng giáo dục, từ gia đình đến nhà trường, tập thể và toàn xã hội. Vấn đề quan trọng là phải khơi dậy ý thức đạo đức để mọi người nhận thức và tự giác thực hiện. Trong đấu tranh chống cái tiêu cực, lạc hậu, trước hết phải chống chủ nghĩa cá nhân, phải phát hiện sớm, chú ý phòng ngừa, ngăn chặn. Cái gì trái với đạo đức cách mạng, với chủ nghĩa xã hội là chủ nghĩa cá nhân. Chủ nghĩa cá nhân là một thứ vi trùng rất độc, là bệnh chính, “là mẹ đẻ ra tất cả mọi tính hư nết xấu”, “là một kẻ địch hung ác của chủ nghĩa xã hội”. “Địch bên ngoài không đáng sợ. Địch bên trong đáng sợ hơn, vì nó phá hoại từ trong phá ra”(12).

Ba là, tu dưỡng đạo đức suốt đời. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, đạo đức cách mạng phải qua đấu tranh, rèn luyện bền bỉ mới thành. “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”(13). Người khẳng định, đã là người thì ai cũng có chỗ hay, chỗ dở, chỗ xấu, chỗ tốt, ai cũng có thiện, có ác ở trong mình. Vấn đề là dám nhìn thẳng vào con người mình, không tự lừa dối, huyễn hoặc; thấy rõ cái hay, cái tốt, cái thiện để phát huy và thấy rõ cái dở, cái xấu, cái ác để khắc phục. Tu dưỡng đạo đức phải được thực hiện trong mọi hoạt động thực tiễn, trong đời tư cũng như trong sinh hoạt cộng đồng, trong mọi mối quan hệ của mình.

2- Vận dụng chủ nghĩa Mác – Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta không ngừng nâng cao vai trò lãnh đạo, uy tín của Đảng bằng bản lĩnh, trí tuệ, sự nêu gương về đạo đức cách mạng và phấn đấu không mệt mỏi của đội ngũ cán bộ, đảng viên nối tiếp nhau qua nhiều thế hệ. Dưới ngọn cờ lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã đạt được nhiều thành tựu vĩ đại trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), bảo vệ vững chắc thành quả Cách mạng Tháng Tám qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân, đế quốc, thống nhất đất nước, tiến lên xây dựng, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, ngày càng khẳng định cơ đồ, vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Việc xây dựng đạo đức cách mạng luôn được Đảng ta chú trọng. Nhiều chỉ thị, nghị quyết xây dựng Đảng về đạo đức, gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được ban hành. Chỉ tính riêng 10 năm gần đây, ngay từ đầu mỗi nhiệm kỳ, các Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương đều bàn và ban hành nhiều nghị quyết, kết luận, quy định hết sức quan trọng về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; lần sau sâu sắc, toàn diện và cụ thể, rõ ràng hơn so với lần trước. Đặc biệt, trong 3 nhiệm kỳ liên tiếp Đại hội XI, XII, XIII, Đảng ta đã có nhiều chủ trương, quyết sách quan trọng cùng với các biện pháp xử lý nghiêm khắc, “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” để đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tình trạng tham nhũng, tiêu cực, các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, qua đó tạo bước phát triển rất mới về nhận thức, tư duy, lý luận và hành động của Đảng trong xây dựng, rèn luyện tư tưởng, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, tác phong và lối sống của đội ngũ cán bộ, đảng viên, như đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ, uy tín, phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước; tăng cường kỷ luật, kỷ cương; cải cách tiền lương, chế độ, chính sách đãi ngộ, tạo môi trường, điều kiện làm việc; khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách và quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung. Đồng thời, phải có cơ chế sàng lọc, thay thế kịp thời những người không hoàn thành nhiệm vụ, vi phạm pháp luật, đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp, bị xử lý kỷ luật, không còn uy tín đối với nhân dân”(14). Điều này đã tạo những chuyển biến tích cực, rõ rệt trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, góp phần rất quan trọng phát huy sức mạnh nội sinh của Đảng, hệ thống chính trị vào việc thực hiện nhiệm vụ chính trị nói chung, thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế của đất nước nói riêng, được nhân dân tin yêu, đồng tình, ủng hộ.

Về mặt lý luận, nhận thức của Đảng ngày càng phát triển, sáng rõ quan điểm, tư duy, phương pháp xây dựng Đảng về đạo đức, đáp ứng yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên “vừa hồng, vừa chuyên”, xây dựng Đảng ta thật trong sạch, vững mạnh, “là đạo đức, là văn minh”, xứng đáng với trọng trách được nhân dân giao phó.

Trung ương và các cấp ủy, tổ chức đảng đề cao, xác định tầm quan trọng đặc biệt của công tác này trong xây dựng Đảng và phát huy tiềm lực, nội lực, nguồn lực quốc gia – dân tộc trong xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nhận thức ngày càng sâu sắc hơn bản chất, tính cách mạng, tính tiên phong của Đảng; vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng; yêu cầu xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh toàn diện cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ; nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng trong điều kiện mới; đẩy mạnh xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.

Các kỳ đại hội của Đảng đều quan tâm, coi trọng đề ra nhiệm vụ, giải pháp xây dựng Đảng về đạo đức, thể hiện trên 3 khía cạnh cốt lõi: 1- Giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng; nâng cao lập trường, bản lĩnh chính trị, trí tuệ, tính chiến đấu của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt các cấp; nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; 2- Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; 3- Chủ trương xây dựng quy định, biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.

Về mặt thực tiễn, việc rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, gắn với trách nhiệm nêu gương có chuyển biến tích cực. Các cấp ủy, cán bộ, đảng viên, người đứng đầu cơ quan, đơn vị, nhất là các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Trung ương Đảng đã thực hiện nêu gương bằng những việc làm, hành động cụ thể với phương châm “trên trước, dưới sau”, “trong trước, ngoài sau”, “học tập đi đôi với làm theo”. Đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng không ngừng lớn mạnh, trưởng thành về chính trị, tư tưởng, đạo đức, nhiều cán bộ, đảng viên là tấm gương đạo đức mẫu mực, hăng hái đi đầu trong học tập, công tác, lao động, sản xuất và chiến đấu, tận tâm, tận lực, cống hiến cho sự nghiệp cách mạng của Đảng.

Những kết quả tích cực này đã góp phần đấu tranh ngăn chặn hiệu quả tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý và người đứng đầu tổ chức, cơ quan, đơn vị. Nhiều vấn đề khó, hết sức phức tạp đã được giải quyết, có kết quả rõ rệt, góp phần quan trọng vào những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới đất nước gần 40 năm qua do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Sự lãnh đạo của Đảng đối với toàn xã hội được giữ vững, tăng cường và phát huy hiệu quả. “Thế trận lòng dân” dựa trên sự đồng thuận ý chí và hành động giữa Đảng với nhân dân ngày càng được củng cố vững chắc, đấu tranh hiệu quả đối với mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá, “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Thế và lực, sức mạnh tổng hợp quốc gia, uy tín quốc tế, niềm tin của nhân dân ngày càng được nâng cao, tạo ra tiền đề quan trọng để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.

Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một số hạn chế. Công tác rèn luyện, quản lý cán bộ, đảng viên ở một số nơi chưa được quan tâm đúng mức, còn thiếu chặt chẽ; tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình còn yếu. Một số tổ chức cơ sở đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu. Một bộ phận cán bộ, đảng viên phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, ngại khó, ngại khổ, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Một số cán bộ vi phạm đến mức phải kỷ luật, xử lý hình sự, trong đó có cả một số cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cao(15).

Thực trạng này tiềm ẩn nguy cơ to lớn đối với vai trò, hình ảnh, uy tín của Đảng, như Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Từ sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường, có thể dẫn tới tiếp tay hoặc cấu kết với các thế lực xấu, thù địch, cơ hội, phản bội lại lý tưởng và sự nghiệp cách mạng của Đảng và Dân tộc”(16).

Yêu cầu đặt ra là phải tăng cường xây dựng Đảng về đạo đức, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Đảng, Nhà nước ta theo quan điểm Đại hội XIII của Đảng:“Xây dựng các chuẩn mực đạo đức làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày”(17). Chỉ có như vậy mới đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ rất lớn là “Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa; xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa”(18). Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ban hành Kết luận số 21-KL/TW Hội nghị lần thứ tư, ngày 25-10-2021, “Về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa””, một lần nữa nhấn mạnh: Chú trọng xây dựng ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên.