Người Tày là cộng đồng dân tộc thiểu số lớn thứ ba tại Quảng Ninh, chỉ sau người Kinh và người Dao, chiếm 2,88% dân số toàn tỉnh. Trong đó, Bình Liêu là nơi tập trung đông nhất người Tày với gần 14.000 người, chiếm 44% tổng số đồng bào Tày trong tỉnh.
Người Tày tại Quảng Ninh vẫn luôn gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống. Một trong những di sản tinh thần quan trọng nhất chính là nghi lễ Cúng Then – một nghi thức linh thiêng phản ánh triết lý nhân sinh và niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thế giới thần linh.
“Then” trong tiếng Tày có nghĩa là “thiên”, thể hiện mối quan hệ thiêng liêng giữa con người và đấng tối cao. Người làm Then không đơn thuần chỉ là một thầy cúng, mà còn là người gìn giữ tri thức, chở che cho cộng đồng. Mỗi bậc then đạt được là một hành trình tu tập, và chiếc mũ thầy Then đội trên đầu với 15 dải lụa chính là minh chứng cho sự thăng hoa trong tâm linh.
Trước mỗi nghi lễ, thầy Then cẩn trọng đặt những vật phẩm thiêng lên bàn thờ: cây đàn tính, chùm xóc nhạc, hòm then, bát nước thanh thảo… Những lễ vật dâng lên trời đất cũng không quá cầu kỳ, chỉ là những sản vật quê hương – thủ lợn, gà luộc, xôi, bánh giầy – nhưng chất chứa biết bao lòng thành kính.
Khi nghi lễ bắt đầu, trong ánh sáng bập bùng của ngọn nến, tiếng đàn tính cất lên, dẫn dắt linh hồn về miền thần thoại. Tay trái cầm quạt, tay phải cầm chùm xóc nhạc, thầy Then nghiêng mình theo nhịp đàn, đôi mắt khép hờ như chìm vào cõi linh thiêng. Những điệu múa chầu nhịp nhàng hòa quyện với tiếng nhạc, tạo nên một không gian huyền ảo, nơi con người và thần linh giao hòa.
Then – Linh hồn của văn hóa người Tày
Hơn cả một nghi thức, Then là linh hồn của văn hóa người Tày, chứa đựng những ước vọng về mùa màng bội thu, gia đạo bình an, cuộc sống no đủ. Nghi lễ Then không chỉ là một di sản văn hóa phi vật thể quý giá mà còn là lời nhắn gửi về một thời đại khi con người tôn kính trời đất, tổ tiên, luôn giữ trọn đạo nghĩa với thiên nhiên và cuộc sống.
Giữa dòng chảy hiện đại, đồng bào Tày tại Quảng Ninh vẫn nỗ lực bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc qua nhiều hoạt động ý nghĩa. Các lễ hội truyền thống như Lễ hội đình Lục Nà, hội Soóng Cọ, và đặc biệt là hát Then – đàn tính được tổ chức thường xuyên, thu hút sự tham gia của nhiều thế hệ. Các nghệ nhân cao tuổi không ngừng truyền dạy làn điệu Then, chữ Nôm Tày, kỹ thuật đàn tính cho lớp trẻ, giúp di sản văn hóa này không bị mai một.
Bên cạnh đó, chính quyền địa phương cũng có nhiều chương trình hỗ trợ như mở lớp học truyền dạy Then cổ, khuyến khích phục dựng không gian sinh hoạt văn hóa dân gian và đưa nghệ thuật Then vào các sự kiện văn hóa – du lịch. Những nỗ lực này không chỉ giúp bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn góp phần quảng bá hình ảnh người Tày Quảng Ninh đến với du khách trong và ngoài nước.
Bạn đã bao giờ được hòa mình cùng điệu múa Then của đồng bào dân tộc Tày tại Quảng Ninh chưa? Cùng chia sẻ cảm nhận của bạn về nét văn hóa thú vị này với hashtag #QuangNinhTrongToiLa nhé!
Nguồn: VOV